Sanaysay na Teknikal

I wrote this article a long time ago too. I wonder if this technology is still new.

“Sanaysay na Teknikal” or Technical Essay is an article about profitable technological and scientific advancements in agriculture, poultry, fishing, and many more. I used to watch Japan Video Topics on TV and came across  an interesting documentary, “Global Oysters Supported by Forests”. So, I was inspired  by it and researched more about oysters. Here are my findings.

TRIPLOID OYSTERS; NATATANGING URI NG TALABA

Talaba; tunay na RAPSA at masustansiya, at maikukumpara sa gatas ang lasang mamumuot sa iyong bibig sa oras na ito’y iyong kainin. Naglalaman ito ng calcium, zinc, Vitamin A, at iba pang mahahalagang bitamina at mineral na kailangan ng ating katawan. Paborito itong isawsaw sa suka, ihawin, hurnuin, mapakahit-anong paraan, at kahit kainin ng hilaw pagkabukas. Kaya naman ang pag-aalaga ng talaba ay patok na patok sa mga Pinoy, lalo na sa mga mangingisda sa tabing-dagat, sapagkat ito ay talaga namang mahal at mapagkakakitaan, kapag napangalagaang mabuti ang industriya nito.

Breeding ang karaniwang ginagamit na proseso upang makakuha ng pinakamagagandang variations ng talaba. Simple lang naman ito, karaniwang namimili ang aquaculturist ng mga talabang may magagandang sets ng genes tulad ng mas malalaman, malalaki, may mas resistensiya sa mga sakit, atbp. At ito ay pinapalahi upang lalong makakuha ng mas magandang uri ng talaba, upang lalo pang mapagkakitaan.

Ngunit sa ngayon, ay may nauuso uri ng talaba, na tiyak na kapaki-pakinabang: Triploid oysters na karaniwang ginagawa sa mga Pacific oysters o Crassostrea gigas. Ito ay sa dahil maaari itong anihin sa buong taon, kumpara sa pangkaraniwang diploid na talaba na hindi inaani sa mga buwang may ‘r’ ika nga, mga buwan ng Mayo hanggang Agosto, mga buwang sila ay nagpapalahi. Sa kabilang banda, ang mga Triploid oysters na ito ay inaaning mas malaki at makarne sa karaniwan, kaya naman napakalaki ng potensiyal nito sa industriya ng talaba, hindi lamang sa Pilipinas, kundi kahit sa ibang bansa.

Polyploidy ang isa sa mga prosesong sinasagawa upang magkaroron ng Triploid oysters. Pangkaraniwang nagiging haploid ang diploid na egg cell sa meiosis stage ng cell division, at kapag ito ay nafertilize ng haploid na sperm cell, ang resulta ay ang diploid fertilized egg cell. Ngunit nagkakaroon ng chromosome alteration sa paggawa ng Triploid oysters. Nireretain ang dalawang sets ng chromosomes ng itlog, at sa fertilization process ay nadadagdagan ito ng isa pang set ng chromosomes na galing sa sperm, kaya naman nagiging tatlo o triploid ang chromosomes ng talaba.

Ang isa pang pamamaraang nadiskubre sa paggawa ng Triploid na oysters ay sinasabi ring epektibo. Pinapalahi ang mga Tetraploid oysters sa karaniwang Diploid oysters, na nagiging resulta rin sa Triploid oysters. Pagkatapos ng fertilization, ngunit bago pa man ang hatching process, hinaharangan ang release ng Polar Body II sa chromosomes. Walang ginagawang genetic alteration, kimikal o ano pa mang proseso dito, samakatwid ito ay nasasabing ligtas.

Sa dalawang pamamaraang nabanggit, pareho ang nagiging resulta: lumiliit ang gonads, o ang reproductive organs nito. Kaya naman hindi na ito nag-uundergo ng reproduction. Ang energy na dapat sanang ginagamit sa reproduction ay hindi na ginagamit, kaya naman higit na malalaki ang mga Triploid oysters sa pangkaraniwan, at naaani pa mapakahit-anong buwan, tulad ng aking nabanggit kanina.

Kung pag-uusapan ang negosyo ng Triploid oysters, nakatitiyak na malaki ang kikitain dito, kahit may kamahalan sa una ang kakailanganing puhunan. Karaniwang ginagawa ang hanging method sa mga nag-cuculture ng talaba lalo na sa ganitong uri ng talaba, at malimit na ginagamit ang kawayan at nylon rope dito. Kung susumahin ang halaga ng mga kagamitan at ang halaga ng palalakihing Triploid oysters, ito ay maaring umabot sa P50 000 hanggang P60 000. Ngunit ikaw naman ay makaaani rito ng mahigit kumulang 200 sako, na ang bawat sako ay maaaring maghalaga sa P700. Kaya namang bawin-bawi ang puhunan, at malaki ang kikitain kapag napangalagaang mabuti ang industriyang ito.

Sa ngayon, maraming mga aquaculturists ang nakikinabang sa pagpapalaki ng Triploid oysters. Ang mga Triploid oysters ay sadyang may malaking potensiyal sa industriya ng talaba, kaya naman marami na ring mga bansa ang nagsasagawa nito, kabilang ang United States at mga Asyanong bansa.

 

Sanaysay na Naglalarawan

I wrote this essay a long time ago, during my high school. It was a requirement in my Filipino subject  where we were asked to write a “sanaysay na naglalarawan” or descriptive essay in a very detailed manner. And so I chose someone in my school which I think was very unique in some sense: my Values Education teacher. But I might have used too much exaggeration at some of her aspects! I hope it’s still good though.

SI MA’AM, ANG IDOLO KO

Unang araw ng pasukan sa ikatlong taon ng aking pag-aaral. Sa mga bawat segundong pumapatak, ay kapalit ang tuwang hindi maikubli dili baga sa muling kong pagkakita sa aking mga dating kaklase, at pati na rin sa ang aking mga naging guro, na tila walang pagbabagong nangyari, at higit sa lahat ay nasa mabuti pa ring kalagayan. Sa aking pag-mumunimuni sa aking mga maliligyang alaala sa kanila, may natanaw akong parang kilalang mukha. Biglang tumalon sa tuwa ang aking pusong punong-puno ng pananabik sa hindi maipaliwanag na pangyayari, kaya nama’t tinulinan ko ang bilis ng aking mga hakbang sa pagtataka. Makailan ng ilang layo, tuluyan akong napahinto at napagilalas. Ah! Siya pala!

Nais kong humalakhak, ngunit dahil sa nangingibabaw na hiya sa aking kalooban, pinagmasdan ko na lamang siya ng maiigi na para bang ako’y naghahanap ng kahit katiting na pagbabago sa kanyang panlabas na kaanyuan. Ganoon pa rin naman siya, sa aking tantya, ay may kulang sa lima’t kalahating talampakan, na masasabi nating katamtamang taas ng isang Pilipina. At tila baga hindi niya sinamantala ang bakasyon para man lang magpakabusog, sapagkat hayan pa rin ang kanyang may bahagyang kapayatan na pangangatawan. Nang aking mamalas ang kanyang paglalakad sa kalayuan, para akong nakakita ng bibe sa daan, sapagkat kung iyong pagninilay-nilayan, tila nauuna ang kanyang ulo sa katawan. Dahil dito, ay parang may namumuong munting bundok sa kanyang likuran, o kuba sa madaling salita, ngunit hindi naman talaga kalakihan kumpara sa pangkaraniwan. Ayon sa kanyang pagsasalaysay dati, bunga raw ito ng kanyang masidhing pagtatago sa kanyang maliit na dibdib na tila kapatagan, kaya naman ito’y kanyang ikinahihiya, buhat pa sa simula ng kanyang pagdadalaga. At nang makaharap ko na siya, ay hindi ko napigilan ang aking sarili na tumingin sa bandang baba, at napansin kong tila magkapatid na nagkagalit ang kanyang dalawang paa, dahil sa kaylayo ng agwat nito sa isa’t isa.

Nang maipukol ko naman ang aking pansin sa kanyang mukha, tila nakakita ako ng bagong pitas na manggang pikong nakabitin sa leeg ng isang gansa, kung saan ang dulong bahagi ay nakagitna. At hindi ka naman talaga makatatangi sapagkat, ang kanyang baba naman ay tunay na ibinaligtad na perpektong Bulkang Mayon, dahil ito ay may bahagyang katulisan. At pangalawa, ito ay sa kadahilanang maigsi ang kanyang gupit, kaya lalo lamang nahahalata ang kanyang leeg na tila tayuan ng isang mababang bentilador. Sa kanya namang pagtawa at pagngiti, ay tila hinihipan ang kanyang mga malalobong pisngi na hindi kailanmang mapuputok sa kapal nito, at ang kanyang ilong naman ay may katangusan na tila kalahating bundok na may magkabilang kuweba kung saan kung ikaw man ay mapasok, ay hindi ka na makalalabas sa dilim.

Napapaibabawan naman ang kanyang ulo ng manipis na buhok, na ang hugis ay maihahalintulad sa magkakasunod na alon sa dalampasigan, ngunit kasing-itim naman ng kalawakan sa gabi. Iyo ngang mapapansin na tila ito’y bagong kasusuyod na bukirin, sapagkat makikita mo ang mga dinaanan ng suklay na tila mukha pang mamasamasa. At kung naisin mo namang hipuin ang kanyang kutis, tila nakahipo ka ng mansanas, dahil tunay naman talagang ito’y napakakinis na tila walang buhok ni bahid ng sugat. Ang kulay naman nito ay maihahambing sa mainit na tsokolateng batirol na tinimplahan ng kaunting gatas, na pantay ang pagkakakulay nito sa kanyang buong katawan.

Hanggang sa malayo papalapit, ay nakapukol na sa akin na tila ako ang target sa barilan, ng kanyang mga matang bilugang nagrerepleksyon ng maaliwalas na gabing naniningningan ng mga bituin, na punong-puno ng kasiyahan at mainit na pagtanggap. Lalo lamang nagbibigay kislap ang kanyang mga pilik-matang umaandap-andap na maihahalintulad sa pagaspas ng mga pakpak ng paruparo, at pati na rin ang makakapal niyang kilay na hubog bahaghari ay nakikisabay sa pangungusap ng kanyang mga mata. Ang kanyang labi naman na hugis murang dahon ng punong nara, at simpula ng bagong kabubukadkad na rosas, ay para bagang nagtatago ng mga nahihiyang biloy sa magkabila nito, na hindi naman maikubli sa twina siya ay nagsasalita. Nagbigay ito ng pinakamatamis niyang ngiti, at natunaw ako sa galak sapagkat alam kong ang mensahe nito ay isang pagbati ng maligayang araw. At napatawa ako ng bahagya, hindi dahil sa mukhang katawa-tawa ang kanyang mukha, ngunit dahil ang ngiting ito’y tila nangangarap na maabot ang kanyang magkabilang tainga.

Kung hindi nga lamang sa kanyang disposisyon ay naimamali ko siya minsan sa mga gulang dalawampu’t lima, bagaman nahahalata na rin sa kanya ang unti-unting marka ng paggulang sa tatlumpu. Sa tuwina ay bangag ang kanyang pananalita, sapagkat ito ay may kabilisan na pawang armalite na hindi nauubusan ng bala, at laging sinasabayan naman ito ng kanyang malakas na boses na tila nakalulon siya ng mikropono, na sadya namang pinuno ng sangkaterbang baterya, dahilan umano sa masiyahin niyang ugali. Kaya naman siya ay lapitin ng mga estudyante, at kahit ako man ay natutuwa sa kanya at hindi ko mapigilang tumawa sa kanyang mga simpleng biro sa tuwing siya ay nariyan, sapagkat ito ay halos dahil sa kanyang kakaibang pagkilos at interpretasyon. Kaya naman sa muli naming pagkikita ni Binibining Florides Anda, ay alam kong tumpak pa sa simula pa lamang na siya nga iyon. Magbago man siya o hindi, walang makalilimot sa kanyang pamosong hitsura na tunay namang akma sa kanyang ugali at pagkilos.